Kỹ Thuật Trồng Bơ - Chăm Sóc Bơ Đạt Năng Suất Cao
Giới thiệu chung về cây bơ
Cây bơ có xuất xứ từ vùng Trung Mỹ, được con người sử dụng từ hàng ngàn năm trước. Theo những hiện vật còn sót lại thì từ thời người Inca cổ đại đã biết sử dụng trái bơ để làm thực phẩm.
- Tên khoa học: Persea americana
- Tên tiếng Anh: Avocado
- Là loại cây nhiệt đới và bán ôn đới, thuộc kiểu cây gỗ lớn, cao từ 15-20m khi trưởng thành. Tuổi thọ ghi nhận được là hơn 70 năm (trường hợp của cây bơ Hass đầu tiên trồng tại Mỹ)
Lá cây có nhiều hình dạng, nhưng chủ yếu là ovan hơi nhọn về phần đuôi lá, mặt trên bóng, mặt dưới nhám và sáng màu hơn. Hoa thường ra vào đầu mùa xuân và nuôi quả trong khoảng 6 tháng. Thời gian nuôi quả càng lâu thì phần thịt quả (cơm) càng béo và ngon hơn.
Quả có hình như quả lê, vỏ màu xanh, khi chín có khi màu xanh hoặc chuyển qua đỏ, nâu, tím… Bên trong là phần thịt quả, thường có màu vàng nhạt, mềm và béo. Trong cùng là phần hạt, mỗi quả chỉ có 1 hạt, và chiếm khoảng 50-70% thể tích quả.
Đây chỉ là thông tin chung về cây bơ, còn trên thực tế, trong quá trình lai tạo tự nhiên và chọn lọc do con người, cây bơ đã phát sinh ra hàng trăm giống khác nhau. Khác nhau về hình thái lá, quả, thời gian ra hoa, thời gian thu hoạch và cả sự thích nghi với khí hậu đặc trưng (cây ưa lạnh, cây ưa nóng ẩm…).
Cây bơ trồng được ở nhiều loại đất. |
1. Đất trồng bơ:
- Đất phù hợp để trồng bơ thường là đất thịt nhẹ, giàu dinh dưỡng, độ tơi xốp cao, thoát nước tốt, cây bơ khi trưởng thành có thể chịu hạn rất tốt nhưng chịu ngập kém.
- Độ pH của đất từ 5.5 – 6.5
- Lượng mưa từ 1000mm và phân bổ đều trong năm.
- Cao độ từ 800m trở xuống so với mực nước biển.
- Khu vực trồng nên kín gió, hạn chế gãy cành khi mang quả và tăng tỷ lệ đậu quả khi cây ra hoa.
- Đặc biệt cây cần có sự phân định rõ ràng giữa 2 mùa mưa nắng, tạo điều kiện thuận lợi để phân hóa mầm hoa. Cũng vì lý do này mà chủ yếu cây bơ được trồng từ miền Trung trở vào miền Nam, miền Bắc khó trồng và thường cho năng suất không cao.
2. Giống trồng, cây giống và thời điểm xuống giống bơ:
Giống trồng:
Khâu đầu tiên trong kỹ thuật canh tác bơ là chọn giống. Đây là khâu không kém phần quan trọng, quyết định đến hiệu quả kinh tế sau này. Thông thường bà con hiện nay thường chọn các giống bơ có tên tuổi lâu năm. Chẳng hạn một số giống sau
- Giống trong nước: Bơ 034, bơ năm lóng, bơ không tên, bơ trái dài, bơ tứ quý, bơ mã dưỡng…
- Giống nước ngoài: Bơ booth, bơ hass, bơ reed, bơ pinkerton…
Các giống hầu hết đều có cơm sáp dẻo, thơm và rất béo, tỷ lệ chất béo đều đạt trên 75%. Một số giống có khả năng thu hoạch trái vụ, nhiều vụ (bơ tứ quý) và bảo quản được đến 10 ngày sau thu hoạch.
Tiêu chuẩn chọn cây giống và thời điểm xuống giống:
Hiện nay trên thị trường hầu như những giống bơ ngon đều có sẵn cây giống. Thời điểm cung cấp thường là đầu mùa mưa. Đây cũng là thời điểm thích hợp nhất để xuống giống. Cây giống thường được ghép bằng phương pháp nêm chồi. Tiêu chuẩn để chọn cây giống như sau:
- Cây giống phát triển đồng đều, chiều cao cây từ 40cm (chồi 15-20cm).
- Phần gốc ghép thẳng, đường kính ít nhất 0,8cm, vỏ trơn bóng, không có vết thương vật lý hoặc dấu hiệu sâu bệnh.
- Mắt ghép liền mạch, chắc chắn, không bị bó cứng bởi dây ghép.
- Chồi ghép phát triển bình thường, lá đã thuần thục có màu xanh đậm, trên chồi ghép có ít nhất 5-7 lá. Ngọn không bị sâu bọ chích hút.
- Giá thể ươm có thể là xơ dừa hoặc đất thịt, yêu cầu phải chắc chắn, không bị bể vỡ.
Ngoài thời điểm xuống giống là đầu mùa mưa, nếu chủ động về nước tưới, bà con cũng thể xuống giống quanh năm. Nếu thời điểm xuống giống vào mùa khô, cần chú ý đến vấn đề che nắng trong ít nhất 6 tháng đầu tiên.
3. Chuẩn bị đất trồng, hố trồng và xác định mật độ trồng:
Đất trồng bơ trước khi trồng nên cày xới cho tơi xốp, bổ xung thêm phân hữu cơ và tiến hành đo độ pH phù hợp với cây bơ. Nếu chưa đạt cần phải tiến hành các biện pháp để điều chỉnh độ pH đất. Đối với đất trước đó đã canh tác cà phê, tiêu, ca cao… cần phải có biện pháp xử lý tuyến trùng, mầm bệnh trước khi trồng bơ. Tốt nhất nên trồng trước 1-2 vụ màu để cải thiện đất.
Hố trồng bơ được chuẩn bị trước thời điểm trồng 15-30 ngày. Hố có kích thước tối thiểu 40x40x40cm. Mỗi hố ta sử dụng lớp đất mặt trộn với các thành phần bón lót như sau:
- Phân chuồng từ 3-5kg.
- Phân lân 0,3 kg + 0,1 – 0,2.
- Phân NPK (16-16-8 hoặc 20-20-10).
- 1-2 thìa nhỏ nấm đối kháng Trichoderma.
- Không nhất thiết phải bổ sung thêm vôi, vì mục đích chính của vôi là sát khuẩn và điều chỉnh pH nếu đất bị chua. Bà con hoàn toàn có thể bổ sung sau trong quá trình cây sinh trưởng.
Sau khi đã trộn phân bón lót, bà con lấp hố lại, tưới ẩm và chờ đến ngày xuống giống. Trong thời gian này có thể đem cây giống ra “tập nắng” cho cây khỏe mạnh và làm quen với ánh nắng trực tiếp.
Mật độ trồng bơ đối với trồng thuần tối thiểu 6m x 6 m, đối với trồng xen là 9m x 9m.
4. Tiến hành trồng cây bơ:
- Dùng cuốc, xẻng đào một lỗ nhỏ chính giữa hố đã chuẩn bị, kích thước lớn hơn bầu ươm một chút.
- Dùng tay xé hoặc dao rạch lớp nilon của bầu ươm, thao tác nhẹ nhàng tránh làm vỡ bầu.
- Đặt cây vào chính giữa hố trồng, sao cho phần cổ rễ cao hơn mặt đất xung quang từ khoảng 10cm.
- Lấp đất đồng thời dùng tay nén nhẹ quanh bầu để cố định bầu.
- Vun cao ở phần gốc để hạn chế đọng nước, xung quanh có thể tiến hành khơi bồn đường kính khoảng 1-1,2m để tiện cho việc tưới nước – bón phân.
- Trồng xong cần tưới nước ngay để đất lấp kín vào các khoảng trống và cây không bị héo.
- Nếu trồng trong mùa khô, cần tiến hành che nắng cho cây trong ít nhất trong 3 tháng đầu tiên. Đồng thời cung cấp đủ nước để cây có thể phát triển.
5. Chăm sóc cây giai đoạn kiến thiết:
Bón phân cho cây bơ kiến thiết
- Năm đầu tiên: Giai đoạn này bà con nên thường xuyên bón thúc cho cây bằng phân bón NPK pha loãng, có tỷ lệ đạm và lân cao (N,P). Mỗi tháng tưới cho cây 1 lần vào buổi chiều mát. Ngoài ra cũng có thể bổ sung thêm phân hữu cơ cho cây bằng cách bón theo hình chiếu của tán lá xuống mặt đất. Nếu kết hợp song song giữa phân vô cơ và phân hữu cơ thì nên bón xen kẽ với nhau. Mỗi cây 1kg phân vô cơ, 2kg phân hữu cơ chia đều ít nhất thành 5-6 lần bón/năm
- Năm thứ 2 và thứ 3: Tiếp tục bón thúc như trên nhưng tăng liều lượng phân lên gấp đôi.
- Bên cạnh việc bổ sung phân vào gốc, bà con cũng phải bổ sung thêm phân bón lá trung – vi lượng bằng cách phun qua lá, có thể kết hợp chung với thuốc trừ sâu để giảm công lao động
Làm cỏ cho cây bơ kiến thiết
- Cần thường xuyên dọn sạch cỏ xung quanh gốc, giúp cây có không gian sinh trưởng hạn chế được nấm bệnh. Tốt nhất nên sử dụng máy phát cỏ hoặc cuốc để làm cỏ, hạn chế tối đa việc xịt thuốc cỏ. Trước mỗi lần bón phân nên dọn sạch cỏ
Tưới nước cho cây bơ kiến thiết
- Nên chủ động việc tưới nước cho cây, nhất là trong mùa khô. Nên tưới vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh tưới vào giữa buổi trưa làm cho cây bị sốc nhiệt. Khi tưới nên tưới vừa đủ, đồng thời kiểm tra để nước không đọng lại ở phần gốc
Cắt tỉa cành cho cây bơ kiến thiết
- Đối với cây bơ ghép, bà con chỉ nên giữ lại 1-2 thân chính từ phần chồi. Thường xuyên kiểm tra và loại bỏ các chồi vượt mọc từ gốc ghép. Khi cây đạt chiều cao từ 80cm tiến hành hãm ngọn để tạo thêm cành.
- Loại bỏ các cành yếu, cành sâu bệnh, cành mọc ngang sát mặt đất. Sao cho cành tỏa đều về các hướng.
- Kỹ thuật cắt tỉa cành linh động tùy theo từng cây. Nhưng tốt nhất nên tạo chiều cao đồng đều và cân đối nhất có thể. Thường đối với trồng thuần thì cành cấp 1 nên cách mặt đất ít nhất 1m, trồng xen thì ít nhất 2m. Không nên để cây quá cao rất bất tiện cho việc chăm sóc và thu hoạch
Phòng trừ sâu bệnh cho cây bơ kiến thiết
Trong giai đoạn kiến thiết, cây bơ thường xuyên ra nhiều đợt chồi non, bà con cần theo dõi và tiến hành phun phòng các loại côn trùng chích hút. Nên sử dụng các thuốc có chứa hoạt chất: Permethrin, Thiamethoxam, Carbosulfan… Phun ít nhất 2 lần cách nhau 7 ngày vào mỗi đợt cây ra đọt mới
Đối với nấm bệnh, nên tưới gốc và phun qua lá bằng các thuốc chứa: Mancozeb, Metalaxyl, Hexaconazole… Mỗi năm ít nhất 5 đợt. Mùa mưa 3 đợt – mùa khô 2 đợt.
Khi phun thuốc chỉ nên phun vào khi trời mát, tuân thủ đúng liều lượng trên bao bì. Hạn chế phối trộn. Bên cạnh đó cũng có thể dùng Norshield, Ridomil Gold pha đậm đặc quét từ gốc lên khoảng 50-100cm để hạn chế lở cổ rễ, nấm bệnh và côn trùng.
6. Chăm sóc cây giai đoạn kinh doanh:
Từ năm thứ 3 trở đi, cây bắt đầu ra trái bói và bước vào giai đoạn kinh doanh. Năng suất sẽ tăng dần theo các năm. Ở giai đoạn này bà con cần chú ý như sau.
Bón phân cho cây bơ kinh doanh
Chia thành 4 đợt bón trong một năm, cụ thể như sau
- Đợt 1: Gần cuối mùa khô, đây là giai đoạn cây vừa đậu trái và đang bắt đầu nuôi trái, bà con tiến hành bón bằng phân NPK với tỷ lệ 2-1-2 (16-8-16 hoặc 20-10-20). Mỗi gốc bón từ 1-2 kg. Do đang là mùa khô nên khi bón cần tưới nước bổ sung để phân tan cây dễ hấp thụ
- Đợt 2: Đầu mùa mưa, giai đoạn này cây nuôi trái đồng thời tăng sức sinh trưởng, bà con bón phân NPK tỷ lệ 2-2-1 (16-16-8 hoặc 20-20-10) mỗi gốc bón khoảng 1-2kg tùy theo cây lớn nhỏ.
- Đợt 3: Trước khi thu hoạch khoảng 1-2 tháng. Nên bổ sung nhiều Kali để tăng chất lượng thịt quả. Bón NPK tỷ lệ 2-1-2 hoặc 1-1-3 (16-8-16, 10-10-30…), mỗi cây khoảng 1kg
- Đợt 4: Sau khi thu hoạch khoảng 1 tháng. Giai đoạn này cây vừa cho thu hoạch nên cần bổ sung dưỡng chất để cây phục hồi. Giảm tỷ lệ kali xuống thấp nhất, tăng đạm và lân. Có thể bón như đợt thứ 2 cũng được
- Ngoài ra: Có thể bổ sung phân hữu cơ (phân vi sinh, phân chuồng, phân nở) vào đầu và cuối mùa mưa (bón cách đợt phân vô cơ từ 20-30 ngày)
- Tùy theo từng giống bơ mà thời điểm ra hoa đậu quả cũng khác nhau. Bà con nên tránh bón phân vào những thời điểm nhạy cảm của cây như: Trước và trong khi cây ra hoa, sau khi cây vừa đậu quả…
Làm cỏ cho cây bơ kinh doanh
Duy trì việc làm cỏ ít nhất 4 đợt trong năm, nhất là trong mùa mưa và trước khi bón phân. Chỉ nên làm cỏ xung quanh gốc và phát cỏ giữa các cây khi cỏ quá cao. Không nên sử dụng thuốc diệt cỏ hoặc làm cỏ quá sạch như cách truyền thống. Việc duy trì thảm thực vật dưới đất giúp cải thiện độ tơi xốp, chia sẻ mầm bệnh, giữ ẩm trong mùa mưa
Tưới nước cho cây bơ kinh doanh
Cây bơ khi vào giai đoạn kinh doanh có thể chịu hạn rất tốt, nhưng vẫn phải tưới bổ sung cho cây. Nhất là những tháng gần cuối mùa khô. Ngoài ra cần lưu ý phải giữ cho cây có 1 thời gian khô hạn nhất định để tạo điều kiện cho việc phân hóa mầm hoa, tưới nước quá nhiều cũng có thể làm cho cây tập trung ra cành lá mà không ra mầm bông. Khi cây đang ra hoa và bắt đậu trái không nên tưới nước có thể làm rụng bông, rụng trái non.
Cắt tỉa cành cho cây bơ kinh doanh
Duy trì việc cắt tỉa cành thông thoáng, loại bỏ cách cành tăm mọc từ thân chính, sau vụ thu hoạch, cắt bỏ những cành già cỗi, cành không còn khả năng đậu trái. Những cành quá nhỏ mà mang nhiều trái cũng cần phải được tỉa bớt trái để tránh làm gãy đổ.
Phòng trừ sâu bệnh cho cây bơ kinh doanh
Sâu bệnh trên cây bơ giai đoạn kinh doanh chủ yếu được hạn chế bằng cách phòng trừ, thường xuyên thăm nom vườn bơ để phát hiện và sớm nhất có thể. Một số loại sâu bệnh thường gặp như sau:
- Sâu ăn lá, sâu cuốn lá
- Sâu đục thân, đục cành
- Bọ cánh cứng ăn lá về đêm
- Bọ xít muỗi, rầy mềm chích hút lá, ngọn non
- Rệp sáp hại cành, hại rễ
- Tuyến trùng hại rễ
- Bệnh nấm rễ, lở cổ rễ
- Bệnh khô ngọn, khô cành
- Bệnh đốm lá
- Bệnh thối thân xì mủ
- Bệnh ghẻ trái, đốm trái
Đối với các loại côn trùng và sâu bọ, phun phòng vào thời điểm đầu + cuối mùa mưa và các đợt cây ra đọt non. Nên luân phiên thay đổi các thuốc có chứa hoạt chất: Thiamethoxam, Permethrin, Carbosulfan… Đối với nấm bệnh, phun ít nhất 4-5 đợt vào mùa mưa và 1 đợt vào mùa khô… dùng các thuốc chứa hoạt chất: Mancozeb, Metalaxyl, Hexaconazole, gốc bạc, gốc đồng… Phun qua lá đồng thời đổ gốc hoặc pha đậm đặc quét lên phần gốc.
Thế Giới Nông Nghiệp có một bài viết chuyên sâu về các loại sâu bệnh trên cây Bơ tại link sau: Phòng Trừ Sâu Bệnh Hại Trên Cây Bơ
7. Thu hoạch và bảo quản bơ:
Các giống bơ truyền thống thường cho thu hoạch vào khoảng tháng 8 – tháng 9, trong khi các giống bơ chín muộn có thể thu hoạch vào tháng 10-11, thậm chí một số giống thu hoạch 2-3 vụ như bơ 034, bơ tứ quý. Tùy theo từng loại giống sẽ có thời điểm thu hoạch khác nhau. Thông thường thời gian từ khi ra bông đến khi thu hoạch khoảng 6 tháng hoặc 7 tháng. Khi gần thời điểm thu hoạch quả bơ sẽ có vỏ đậm màu hơn bình thường, đôi khi chuyển sang tím đậm, trên bề mặt vỏ xuất hiện một lớp phấn mỏng màu trắng.
Khi thu hoạch bà con nên cắt cả cuống, nên căng bạt hoặc lưới để hứng trái, tránh để trái bị rơi từ trên cao xuống, và chạm vào đất dễ gây trầy xước, bầm dập, mất giá trị thương phẩm. Sau khi hái nên vận chuyển ngay đến nơi tiêu thụ, chú ý lót giữa các trái bằng giấy, túi xốp hoặc các chất liệu mềm để giữ trái có mẫu mã đẹp nhất.
Tùy theo giống và thời tiết mà thời gian bơ chín (tính từ lúc hái) sẽ khác nhau. Các giống bơ vỏ dày như Booth 7, Reed, Hass… có thể lên đến 10 ngày. Nên bảo quản ở nơi khô thoáng, nhiệt độ mát, bơ sẽ để được lâu hơn.
Như vậy, về cơ bản bà con đã nắm bắt được các bước chính trong kỹ thuật trồng và chăm sóc cây bơ. Ngoài ra bà con cũng có thể xem thêm các bài viết khác về cây bơ tại chuyên mục: CẨM NANG CÂY BƠ. Chúc bà con một vụ mùa bội thu!
(TGNN trân trọng cảm ơn nguồn tư liệu từ vuacaygiong.com).
Trong trường hợp cần mua cây giống bơ và các loại cây giống khác, bà con có thể liên hệ theo thông tin bên dưới:
Vườn Ươm Cây Giống Tiến Đạt Ban Mê - Chuyên sản xuất và cung cấp các sản phẩm cây giống, hạt giống cây trồng năng suất cao. Cam kết chuẩn giống, có bảo hành sản phẩm.
Địa chỉ cửa hàng: 280 Nguyễn Lương Bằng, Xã Hòa Thắng, TP.BMT, Đăk Lăk
Địa chỉ vườn ươm: 304/57/1 Nguyễn Lương Bằng, Xã Hòa Thắng, TP.BMT, Đăk Lăk